мова 6

Род назоўнікаў

Назоўнікі ў беларускай мове маюць катэгорыю роду:

Мужчынскі род: бацька, дом, сон;

Жаночы род: маці, радзіма, сукенка;

Ніякі род: дзіця, сонейка, шчасце;

Агульны род: плакса, забіяка, сірата.

Вызначэнне роду назоўніка

Часам вызначыць род назоўніка бывае складана, калі слова запазычана з іншай мовы. У нескланяльных агульных назоўнікаў да мужчынскага роду адносяцца словы, якія называюць асоб і істот мужчынскага полу (самелье), тое ж самае правіла дзейнічае для асоб жаночага роду (лэдзі, мадам). Да ніякага роду адносяцца назоўнікі, якія называюць неадушаўлённыя прадметы (паліто, метро).

 

Качаткі назоўнікаў у родным склоне: моўная хвілінка са Sputnik

Род уласных назоўнікаў

Калі ўласны назоўнік не скланяецца, яго род вызначаецца па лексічным значэнні: так, Каларада – штат, слова штат – мужчынскага роду, таму і Каларада будзе мужчынскага роду і гэтак далей. Але калі ўласны назоўнік можна праскланяць, род вызначаецца па тыпе скланення: Прыпяць – жаночы род, Сож – мужчынскі.

Назвы населеных пунктаў множнага ліку не маюць катэгорыі роду: Баранавічы, Радашковічы, Ашмяны.

Скарачэнні і абрэвіятуры

У выпадку, калі абрэвіятура не скланяецца, яе род вызначаецца па апорным слове. Так, для БДУ (Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт) гэта будзе слова ўніверсітэт: мужчынскі род, для БТ (беларускае тэлебачанне) – тэлебачанне: ніякі род.

Калі абрэвіятура або скарочанае слова можна праскланяць, род таксама вызначаецца па тыпе скланення: сяльгас, ЖЭС – мужчынскі род, Белкніга – жаночы.

 

Скланенне лічэбнікаў: моўная хвілінка са Sputnik

Які боль: несупадзенні ў родзе ў беларускай і рускай мовах

Шмат словаў, якія ў рускай мове адносяцца да жаночага роду, мужчынскага роду ў беларускай і наадварот. Нажаль, правіла тут ніякага няма, гэтыя словы трэба проста запамятаць.

Мужчынскага роду:

·         Абаранак, ахапак, боль, гар, дроб, жаль, жывапіс, запіс, летапіс, медаль, накіп, насып, палын, перакіс, посуд, продаж, пачак, пыл, россып, сабака, сажань, стэп, фальш, цень, шаль, шынель (у рускай мове ўсе гэтыя словы жаночага роду), яблык, капыт (сярэдняга роду ў рускай).

Жаночага роду:

·         Апенька, гліцэрына, гусь, жырафа, зала, камода, кафля, кава, паводка, пара, півоня, салата, табака, таполя (у рускай мове мужчынскага роду).

Ніякага роду:

·         Брыво, лісце (у рускай мове жаночага роду), жазло, шво, шчаўе (па-руску – мужчынскага роду).

 ПРАВЕР СЯБЕ